Door: Robert Bakker

In een vorig blog schreef ik over de vraag wie er gaat opdraaien voor de schade die het bouwongeval in Alphen aan den Rijn heeft veroorzaakt. Dat de zaak complex ligt zal iedereen wel inzien. Maar wat is nu de rechtspositie van hen die schade hebben geleden en de verzekeraars. Door betrokken partijen worden mij de volgende vragen voorgelegd:

# Mogen de eigenaren van de gebouwen al beginnen met herstel of moeten zij wachten op de toekenning van schadevergoeding door de verzekeraars?

# Mogen verzekeraars de door hen betaalde schade weer verhalen op de aansprakelijke partijen?

# Zullen de verzekeraars de door hen betaalde vergoedingen onderling verrekenen/verhalen of hebben zij afspraken daarover?

# Hoe zit het indien meerdere partijen voor de zelfde schade aansprakelijk zijn?

 

Schadebeperkingsplicht – abstracte of concrete schadevergoeding

Indien iemand schade heeft geleden ten gevolge van een ongeval zoals in Alphen, zal hij daar in bepaalde gevallen voor verzekerd zijn. Denk aan opstal- en inboedelverzekeringen en all risks autoverzekeringen. De verzekeraar zal de gedupeerde verzekerde op basis van de polisvoorwaarden en de dekking op diens verzoek geheel of gedeeltelijk schadeloos stellen. Die vergoeding van de schade staat los van de vraag of en op welk moment de gedupeerde/verzekerde over gaat tot herstel. De eigenaar van een gebouw zal de schade zelf mogen herstellen, maar de verzekeraar zal uitgaan van de schadetaxatie die door experts wordt verricht, de abstracte schade. Het kan dus zo maar zijn dat het feitelijke herstel meer of minder kost dan de schade die wordt vergoed.

Stel dat door het omvallen van de kraan een klein deel van een dak is beschadigd, waardoor lekkage kan ontstaan. De eigenaar van het pand zal in ieder geval moeten zorgen dat de lekkage niet onnodig nog meer schade binnen het gebouw veroorzaakt, door het dak bijvoorbeeld provisorisch te herstellen. Uiteraard is de aansprakelijke veroorzaker van de schade verplicht om ook dat noodherstel voor zijn rekening te nemen. Doorgaans zal de opstalverzekeraar ook die schade dekken. In veel gevallen is door de verzekeraars een voorschot betaald om de eerste nood te ledigen. Zij kan ook zelf opdracht geven om noodmaatregelen te treffen om verergering van de schade te voorkomen. Het nalaten door de benadeelde van het treffen van schade beperkende maatregelen kan tot schade bij de verzekeraar lijden, waarvoor de verzekerde op zijn beurt aansprakelijk is.

 

Subrogatie en Regres

Degene die schade lijdt en daarvoor is verzekerd kan er ook voor kiezen om de veroorzaker van de schade zelf rechtstreeks aan te spreken. Dat zal hij doen indien de verzekeraar de schade niet of niet volledig dekt. Maar indien de verzekeraar de schade volledig vergoedt dan is de benadeelde zijn vordering op de veroorzaker kwijt. De verzekeraar treedt door het vergoeden van de schade van rechtswege in de rechten van de verzekerde. Dat wordt subrogatie genoemd. De verzekeraar kan op haar beurt de veroorzaker weer aanspraken (regres nemen) voor de schade die de verzekeraar heeft vergoed. Het nemen van regres ontneemt de veroorzaker echter niet de verweermiddelen die hij had tegenover de oorspronkelijke benadeelde. Stel dat de benadeelde iets heeft gedaan of nagelaten waardoor de schade veel erger is dan onder normale omstandigheden mocht worden verwacht. Dan kan dat verweer ook tegen de verzekeraar worden gevoerd. In het geval van Alphen aan den Rijn zou je bijvoorbeeld kunnen voorstellen dat er bij een dakconstructie sprake is van zodanig ernstig achterstallig onderhoud (houtrot, boktor) dat de instorting veel ernstiger is dan indien het dak goed was onderhouden.

Verzekeraars zullen overigens niet altijd er voor kiezen om de veroorzaker voor de schade aan te spreken. Er zijn diverse omstandigheden denkbaar die het nemen van regres minder opportuun maken. Zo kan het zijn dat de benadeelde en de veroorzaker beiden bij dezelfde verzekeraar zijn verzekerd. Dat is een geval van vestzak broekzak en dan heeft regres geen zin. Maar er zijn ook gevallen waarin verzekeraars onderling afspraken hebben gemaakt over de (on)wenselijkheid van regres. Zo wordt er bij brandverzekeringen alleen regres genomen indien er sprake is van opzettelijk of roekeloos handelen bij de veroorzaker.

Dat laatste is overigens nog een belangrijk punt. Indien er sprake is van bewuste roekeloosheid bij een van de betrokken partijen, dan zal er discussie ontstaan over de vraag of de CAR verzekeraar van de veroorzaker van de schade die schade gaat dekken. In de pers zijn al diverse beschuldigingen geuit richting de (onder)aannemers die bij het hijsproject in Alphen betrokken waren. De aansprakelijkheid voor de schade zal waarschijnlijk wel komen vast te staan, maar of de veroorzaker ook gedekt is door zijn CAR verzekering is nog maar de vraag.

Meervoudige causaliteit

Ik ben hier steeds uitgegaan van een enkele veroorzaker. Maar wat nu indien er niet één veroorzaker is aan te wijzen, maar meerdere partijen een verwijt valt te maken. Voor de aansprakelijkheid ten opzichte van een opdrachtgever doet dat niet ter zake. De gemeente kan haar directe contractpartij, de hoofdaannemer, aanspreken voor  alle schade die zij heeft geleden. Die hoofdaannemer zal op zijn beurt de verantwoordelijke onderaannemers moeten aanspreken. Maar voor andere betrokkenen die schade hebben geleden ligt dat anders. De oorzaak van de schade kan zijn gelegen in diverse omstandigheden waarvoor verschillende personen verantwoordelijk zijn. Er kan een gebrek in de kraan of het ponton zijn geweest. Of de uitvoerende partij kan een fout hebben gemaakt bij de voorbereiding. De machinist kan onkundig zijn geweest. Indien ieder van die gebeurtenissen de schade kan hebben veroorzaakt, kan de benadeelde ieder van die partijen voor het geheel van zijn schade aanspreken. Zij moeten dan onderling maar uitvechten hoe de schade onderling moet worden verdeeld. Doorgaans wordt dat door de verzekeraars onderling afgewikkeld.

De aansprakelijkheidsvraag in de Alphen zaak zal zeker erg gecompliceerd zijn. De verzekeraars zullen de schade dekken, mits er geen sprake is van opzet of bewust roekeloos handelen. Maar hoe zij de schade gaan verdelen zal een moeilijk proces zijn. Waarschijnlijk zullen de verzekeraars in een onderhandeling de schade onderling op redelijke gronden verdelen. Belang bij een geldverslindende procedure hebben zij pas indien de standpunten niet bij elkaar zijn te brengen. Een belangrijke rol zal ook de verwijtbaarheid (opzet of bewuste roekeloosheid) bij de uitvoerende partijen spelen.

 

Schadevaring

Schade ten gevolge van het werken vanaf pontons, zoals in Alphen, komt regelmatig voor. Recent heeft een artikel van de hand van mr. F.J. van Velsen in het Tijdschrift voor Bouwrecht[1] gestaan over dit onderwerp. In dat artikel beschrijft de auteur de bijzondere aansprakelijkheidsaspecten die zich voordoen bij werken vanaf pontons. Het bijzondere is dat schade die veroorzaakt wordt door werken vanaf een ponton niet als een gewone onrechtmatige daad wordt beschouwd, maar als ‘schadevaring’. En daarmee treden andere regels in werking, namelijk die van Boek 8 BW en de daarin geregelde aansprakelijkheid van de eigenaar van het schip, in dit geval van de pontons. Die regels voorzien in een vrij korte verjaringstermijn van twee jaar bij buitencontractuele schade, maar ook in een beperking van het bedrag waarvoor de eigenaar van het schip aansprakelijk is. In een recente uitspraak is bepaald, dat de aanspraak van derden tegen de onderaannemer die eigenaar is van het ponton, zijn beperking vindt in deze regels. De aanspraak tegen de hoofdaannemer kan buiten die beperking blijven indien de aanwezigheid van de pontons helemaal niet ter zake zou doen bij het verwijt dat aan de hoofdaannemer wordt gemaakt.

Het voert te ver om hier dieper op in te gaan. De materie is dermate complex dat deze buiten de scope van dit blog valt. Niettemin zullen de verzekeraars en de betrokken juristen zich over dit specifieke nautische aspect van deze zaak moeten buigen. Het heeft immers nogal wat gevolgen voor de mate van aansprakelijkheid van de diverse betrokkenen.

Wordt vervolgd!