Door: Robert Bakker

 

Nu het stof enigszins is opgetrokken is het voor de betrokkenen van de ramp in Alphen aan den Rijn tijd om de rekening op te maken en te vereffenen. Bij een dergelijk project zijn vele partijen betrokken en het is meestal niet meteen duidelijk waar de aansprakelijkheid ligt.

 

Wie zijn de betrokkenen?

Welke partijen zijn betrokken bij de ramp in Alphen aan den Rijn? In de eerste plaats de hoofdaannemer die de opdracht heeft gekregen en natuurlijk de opdrachtgever (dat is in dit geval de gemeente Alphen aan den Rijn of mogelijk Rijkswaterstaat). Verder de onderaannemer die het brugdeel moest plaatsen en het bedrijf dat de kranen en eventueel de kraanmachinisten leverde. Er is uiteraard gerekend aan de hefinstallaties door een ingenieursbureau. De producent van het brugdeel niet te vergeten en last but not least de verzekeraars van de aannemer(s) en de bewoners van de beschadigde panden en de kranen en ander materieel.

Wie hebben eigenlijk schade geleden door het ongeval? Dat zijn natuurlijk de eigenaren en de gebruikers van de beschadigde panden, de ondernemers in de winkelstraat die hun omzet zien wegvallen of die hun winkel kwijt zijn, de gemeente of Rijkswaterstaat als eigenaar van de kade en de weg waar het brugdeel tussen zou worden getakeld en de eigenaar van de kranen en de pontons. En recent hebben de binnenvaartschippers en de pleziervaart zich beklaagd over de blokkade van een belangrijke vaarweg. Pleziervaart zal geen relevante schade hebben geleden, maar omvaren kost de binnenvaart al snel veel marge.

 

Aansprakelijkheid en schade

Uitgangspunt van de wet is dat iemand die tekort schiet in de nakoming van een overeenkomst of die iets doet of nalaat dat onrechtmatig is, de daardoor veroorzaakte schade volledig moet betalen en met zijn hele vermogen daarvoor instaat.

Schade die tijdens een bouwproject wordt veroorzaakt aan zaken van derden wordt doorgaans gedekt door de CAR verzekering van de hoofdaannemer. De bewoners schakelen hun opstalverzekeraar in die regres zal zoeken bij de hoofdaannemer en diens CAR verzekeraar. Maar in dit geval gaat het niet om duizenden euro’s maar om vele miljoenen euro schade. De CAR verzekeraar zal de dekking van de schade niet zomaar willen aanvaarden.

De pers ging vrij snel over tot het benaderen van deskundigen die vrijwel allemaal van oordeel waren dat de wijze waarop deze hijsklus was uitgevoerd verre van professioneel leek. De pontons zouden niet stabiel zijn en het werken met deze combinatie van kranen en pontons was vragen om problemen. Maar de uitvoerende aannemer zegt vaker dit soort werken te hebben gedaan op dezelfde wijze en dat is altijd goed gegaan.

 

‘Normale zorgvuldigheid’?

De polisvoorwaarden van iedere CAR verzekering sluiten dekking uit indien de aannemer niet de ‘normale zorgvuldigheid’ heeft betracht die van hem mag worden verwacht. Daarbij gaat het om kennis van de huidige stand van de techniek ten aanzien van de uitvoering van het werk, het naleven van overheidsvoorschriften en vergunningsvoorwaarden. Maar ook indien de aannemer wist dat dit risico zich zou verwezenlijken is er geen dekking. Gelet op de indicatieve oordelen van de door de pers geraadpleegde deskundigen lijkt het waarschijnlijk dat de CAR verzekeraar hier niet direct bereid zal zijn om de schade te dekken. Die zal onderzoek gaan doen naar de oorzaak van de schade mede om een antwoord te krijgen op de vraag of de aannemer hier de eerder genoemde normale zorgvuldigheid in acht heeft genomen. Indien het antwoord daarop ‘nee’ is dan wordt de schade niet of niet geheel gedekt en moet de aannemer daar zelf voor opdraaien.

Het is dus denkbaar dat de gedupeerden zelf verhaal zullen moeten halen bij de veroorzaker van de schade. Indien hun eigen schade- of opstalverzekeraar de schade niet dekt en dus geen regres gaat nemen op de aannemer, dan zullen zij zelf een advocaat in de arm moeten nemen om hun schade te verhalen. Indien aansprakelijkheid niet door de aannemer wordt aanvaard, dan volgt een rechtszaak die jaren kan duren. Het is voor hen te hopen dat deze aannemer verhaal biedt voor de schade, want die schade is enorm. Indien de CAR verzekeraar de schade dus niet dekt en de aannemer wordt in een procedure veroordeeld voor de schade, dan is het mogelijk dat deze aannemer failliet zal gaan. En dan hebben de gedupeerden niets.

 

Wat voor alternatieven hebben de benadeelde partijen in zo’n geval?

Juridisch hebben benadeelden twee mogelijkheden. De gemeente of Rijkswaterstaat als opdrachtgever en benadeelde heeft een contract met de hoofdaannemer. Het ongeluk is dan een tekortkoming (wanprestatie) die de aannemer verplicht de schade te vergoeden. Indien de hoofdaannemer geen verhaal biedt dan komt de onderaannemer in beeld. Maar die heeft geen contract met de gemeente. Dus hier moet de opdrachtgever ageren uit onrechtmatige daad. Of ze moet de vordering die de hoofdaannemer heeft op de onderaannemer aan zich laten overdragen.

De eigenaren van de panden hebben alleen een aanspraak uit hoofde van onrechtmatige daad op de aannemer en waarschijnlijk ook op de onderaannemer.

Tot zover is het overzichtelijk. Maar wat indien de gemeente steken heeft laten vallen bij het stellen van veiligheidsvoorschriften in het bestek of het handhaven daarvan tijdens de uitvoering van het werk? Van de gemeente zou mogen worden verwacht dat ze toezicht houdt op de voorbereiding en de uitvoering van de werkzaamheden. Doet zij dat niet, dan zou dat wel eens onrechtmatig kunnen zijn ten opzichte van de eigenaren van de panden. Die hebben dan mogelijk een aanspraak wegens schadevergoeding op de gemeente. Maar ook de constructeur kan een fout gemaakt hebben bij de berekening van de krachten van het hijswerk, waardoor hij aansprakelijkheid riskeert.

Of de binnenvaartschippers nog aanspraak hebben op enige schadevergoeding zal moeten blijken. Ik acht ze niet op voorhand kansloos.

Kortom, over de afwikkeling van deze schade is het laatste woord nog lang niet gesproken. Ongetwijfeld zullen vele schade-experts en juristen zich over de feiten en het recht gaan buigen. Dit is een claim die in de vele miljoenen loopt en dus zal de afwikkeling ook heel veel tijd en geld gaan kosten. Het is te hopen dat de eigenaren van de panden en de ondernemers en bewoners van Alphen aan den Rijn daarvan niet de dupe gaan worden.